Yugoslav Deneysel Sinemasının Form ve Politikası

Pera Film’in Yugoslav Deneysel Sinemasının Form ve Politikası programı, sosyalist Yugoslavya’da 1963-1987 arasında üretilen daha az bilinen deneysel sanatçı filmlerini bir araya getiriyor. Pera Müzesi’nin Balkanlardan Gelen Soğuk Hava sergisi kapsamında sunulan program iki bölümden oluşuyor. Araştırma Olarak Film adlı bölüm, 1963’te Zagreb’de kurulmuş efsanevi GEFF (Genre Experimental Film Festival – Deneysel Janr Filmleri Festivali) bağlamında üretilen deneysel filmlere ayrıldı. Bu festival Yugoslavya’nın en ilerici yönetmenlerini ve kuramcılarını bir araya getirdi ve sinemanın, gerçekliğin araştırılmasında kullanılabilecek bir metodoloji olarak kavranmasına odaklandı. Soyutlamanın Gücü bölümündeki filmler ise sanatçılar ve amatör sinemacılar, ya da deneysel amatörler tarafından üretildi; alternatif ve biçimci sinema arasındaki alanda farklı bir sinema dili geliştirdiler. Bu bölümdeki filmler, toplumsal dinamikleri, siyasal değişimleri ve tarihi daha iyi anlamamızı sağlamak için deneysel formların soyutlamacılığını ve öznelliğini kullanıyor.

“Kara Dalga” olarak bilinen Yugoslav “Nouvelle Vague” (Yeni Dalga) ile karşılaştırıldığında bu deneysel filmler sinemanın form ve yapısında net bir vurguyla ayrışıyor. Dolayısıyla bu filmlerin çoğunda asıl çarpıcı olan filmin içeriği ya da hikayesi değil, 20. yüzyıl boyunca avangart filmlerin karakteristik özelliği olan biçemler: temsil sorunu, zaman sorunu, yineleme, eylemi yapılandırmak, sinematik gerçekliğin konumu. Bu anlamda söz konusu filmler, toplumsal eşitsizliklerin belgesel bir yaklaşımla betimlenmesi ve tarihsel anlatıya odaklanan Yeni Dalga filmleriyle örtüşen bir imge düzenine oturmaz, doğrudan film yapımının ‘mantığını’ hedef alır. Seçkideki filmlerin bir kısmı, kavramsal sanatla ilgili soruların yanıtlarını araştırırken sinemayı bir araç olarak kullanan Mladen Stilinović, Sanja Iveković ve Tomislav Gotovac gibi sanatçıların üretimine odaklanıyor. Programda yer alan Želimir Žilnik, Karpo Godina, Vlatko Gilić ve Vladimir Petek gibi sanatçılar ise sinemasal dilin kurulmasında sanatsal düzenlemelerin en önemli unsur olduğunu ileri sürer. Bu durumda sanatçılar tarafından yapılmış filmlerle sanat filmlerini bir araya getiren unsur, yeni deneysellik biçimlerinin sunduğu soyutlama imkanları oluyor. Soyutlama üzerinden yeni bir dil arayışı, bu programı kat eden izlek.

Soyutlamayı siyasal olarak nasıl okumalı? Somut dünyanın soyut bir imge düzenine aktarılmasının izini nasıl sürebiliriz? Yetmişlerin soyutlaması, bugünkü durumumuza nasıl karşılık geliyor? Bu soruların yanıtlarını ararken, sanatın iç biçimleriyle dış dünyanın mantığı arasındaki ilişkiyi de anlamaya çalışacağız. Program, siyasal sanat pratiklerinin halihazırdaki durumuna göndermeler yaparak tam da bu soruyu sormak ve somutlamak istiyor. Buna ek olarak programın küratörü Sezgin Boynik’in yapacağı konuşmada, sosyalist Yugoslavya ve Doğu Avrupa’da deneysel sinemanın özgül koşulları ayrıca tartışılacak ve üretildikleri tarihsel ve toplumsal durumun bağlamına yerleştirilecek.

Yugoslav Deneysel Sinemasının Form ve Politikası programı ücretsiz izlenebilir.